Region Danas
“Crvene beretke” poznate kao Jedinica za specijalne operacije (JSO), bile su paravojna formacija koja je delovala pod kontrolom Državne bezbednosti Srbije (DB). Osnovane su u periodu jugoslovenskih ratova i angažovane na ratištima širom Hrvatske, Bosne i Hercegovine, i kasnije na Kosovu. U početku su delovale kao specijalna jedinica zadužena za obuku lokalnih snaga, kao i za obavljanje specijalnih zadataka na području bivše Jugoslavije. Prepoznatljive po svojoj borbenoj efikasnosti i kontroverznim operacijama, postale su simbol tajne sile iza režima Slobodana Miloševića.
Tokom NATO bombardovanja 1999. godine, jedinica je optužena za niz političkih likvidacija, među kojima je i ubistvo novinara Slavka Ćuruvije. Nakon rata na Kosovu, njeni pripadnici su se vratili u centralnu Srbiju, gde su učestvovali u dodatnim politički motivisanim napadima. Najpoznatiji incident je atentat na funkcionere Srpskog pokreta obnove (SPO) na Ibarskoj magistrali 1999. godine, kada su četiri osobe poginule, dok je lider SPO-a Vuk Drašković preživeo. Ovi događaji su postavili temelje za kasniju kritiku i osudu ove jedinice zbog zloupotrebe moći i povezanosti sa režimom.
Nakon rušenja Miloševićevog režima, Crvene beretke su se suprotstavile demokratskoj vladi Zorana Đinđića i učestvovale u organizaciji protesta. Na kraju, nakon atentata na premijera Đinđića 2003. godine, JSO je rasformirana, a njeni ključni članovi su uhapšeni i osuđeni. Nekoliko bivših članova i dalje je pod istragama ili u zatvoru, dok su ostali zadržali vezu sa privatnim bezbednosnim sektorom.
Rasformirani nakon atentata na Đinđića
Jedinica za specijalne operacije (JSO), poznata kao “Crvene beretke”, bila je specijalna jedinica Državne bezbednosti Srbije, formirana 1996. godine, sa značajnim učešćem u ratovima na prostoru bivše Jugoslavije. U svom vrhuncu, JSO je uživala visok stepen autonomije i delovala u okviru Resora državne bezbednosti (RDB), što joj je omogućilo značajan uticaj u unutrašnjim i političkim pitanjima. Međutim, tokom perioda tranzicije početkom 2000-ih, postalo je jasno da su “Crvene beretke” umešane u kriminalne aktivnosti, povezane sa strukturama organizovanog kriminala, posebno sa “zemunskim klanom”.
Od ključnih događaja, 2001. godine jedinica je privukla pažnju javnosti kada je organizovala pobunu i blokirala autoput u znak protesta protiv saradnje Srbije sa Haškim tribunalom, tražeći smenu rukovodstva MUP-a. Nakon ovog incidenta, JSO je dobila negativnu reputaciju zbog nelojalnosti prema državi. Kriza je kulminirala atentatom na premijera Zorana Đinđića 2003. godine, za koji su optuženi pojedini pripadnici jedinice, zajedno sa “zemunskim klanom”. Ovi događaji su rezultirali proglašenjem vanrednog stanja, velikim hapšenjima i konačnim rasformiranjem jedinice u martu 2003. godine.
Nakon rasformiranja, brojni članovi JSO-a, uključujući komandanta Milorada Ulemeka Legiju i Zvezdana Jovanovića, osuđeni su na višegodišnje zatvorske kazne zbog učešća u atentatu i drugih zločina. Rasformiranje “Crvenih beretki” označilo je kraj njihove formalne uloge u bezbednosnim strukturama Srbije, ali su i dalje predmet interesovanja javnosti zbog svoje složene istorije i umešanosti u kriminalne aktivnosti, što je imalo dalekosežne posledice na društvo i politiku u Srbiji.
Nakon rasformiranja, mnogi bivši članovi jedinice završili su na različitim pozicijama, dok su vođe i istaknuti pripadnici, poput Milorada Ulemeka Legije, osuđeni za različite zločine uključujući atentat na premijera Đinđića. Neki bivši članovi JSO-a su se povukli iz javnosti, dok su drugi nastavili da rade u privatnim bezbednosnim firmama ili su ostali pod prismotrom države zbog mogućih veza sa kriminalnim strukturama.
Razlozi za rasformiranje JSO-a bili su složeni i uključivali su političku nestabilnost, lojalnost jedinice režimu Slobodana Miloševića i kontroverze povezane sa mnogim njihovim akcijama. Odluka o raspuštanju jedinice doneta je u okviru opsežnijih reformi koje su bile usmerene na uklanjanje ostataka Miloševićevog režima i uspostavljanje stabilnijeg političkog sistema u Srbiji nakon 2000. godine.
